Theo Hiến pháp và Luật Bầu cử Quốc hội và đại biểu HĐND, cử tri có các quyền: giám sát việc lập danh sách cử tri xem mình có được ghi tên vào danh sách cử tri hay không – nếu là công dân, có quyền bầu cử; tại hội nghị cử tri nơi công tác, nơi cư trú, cử tri giám sát bằng cách có quyền nêu ý kiến tín nhiệm hay không tín nhiệm đối với người được giới thiệu ứng cử ĐBQH và HĐND của cơ quan, tổ chức, đơn vị và thôn, bản, tổ dân phố; tại hội nghị cử tri nơi cư trú thường xuyên của người được giới thiệu ứng cử, cử tri giám sát bằng cách đối chiếu với tiêu chuẩn ĐBQH và HĐND, nhận xét, bày tỏ sự tín nhiệm đối với người ứng cử; cử tri giám sát qua việc có quyền yêu cầu xác minh và trả lời các vụ việc ở nơi công tác và nơi cư trú đối với người ứng cử; giám sát trong hội nghị gặp gỡ, tiếp xúc giữa cử tri và người ứng cử để tiến hành vận động bầu cử bằng cách cử tri lắng nghe và suy nghĩ về chương trình hành động mà người ứng cử trình bày, để quyết định xem sẽ bỏ phiếu cho ai; giám sát trực tiếp bằng cách cử tri chứng kiến việc kiểm tra hòm phiếu trước khi bỏ phiếu… Nhân dân giám sát các nội dung này bằng cách tự mình giám sát và thông qua Ủy ban MTTQ và các đoàn thể chính trị – xã hội của mình.

Để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của Mặt trận, phát huy vai trò giám sát của nhân dân trong cuộc bầu cử, Ủy ban MTTQ các cấp đều chú trọng thực hiện nhiệm vụ giám sát, xây dựng kế hoạch tổ chức giám sát theo quy trình các bước bầu cử, phân công cán bộ theo dõi, nắm sát địa bàn khu dân cư để trực tiếp giám sát các hoạt động bầu cử, đồng thời tuyên truyền sâu rộng đến các tầng lớp nhân dân các quy định của pháp luật để giám sát quá trình bầu cử. Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh đã xây dựng kế hoạch, thành lập 4 đoàn giám sát, tổ chức 3 đợt giám sát,đó là:

Giám sát đợt 1 từ 10/3 đến 11/4/2016, MTTQ các cấp tiến hành giám sát việc thành lập và hoạt động của các tổ chức phụ trách bầu cử bảo đảm đúng pháp luật về cơ cấu, thành phần, số lượng thành viên các tổ chức phụ trách bầu cử, có đại diện MTTQ, các tổ chức chính trị – xã hội tham gia các tổ chức phụ trách bầu cử. Uỷ ban MTTQ các cấp với vai trò là Phó Chủ tịch Uỷ ban bầu cử, Phó trưởng Ban bầu cử và Tổ phó Tổ bầu cử. Việc tham gia vào các tổ chức phụ trách bầu cử của đại diện Uỷ ban MTTQ và một số tổ chức thành viên của Mặt trận sẽ là điều kiện thuận lợi để MTTQ thực hiện vai trò giám sát của nhân dân trong cuộc bầu cử. MTTQ các cấp giám sát việc giới thiệu người ra ứng cử ĐBQH và HĐND, thủ tục làm hồ sơ ứng cử (từ 27/02 – 10/3/2016); giám sát việc tổ chức giới thiệu người ứng cử của các cơ quan, tổ chức, đơn vị đảm bảo đúng quy trình, dân chủ, khách quan, đúng tiến độ, thời gian quy định, đáp ứng yêu cầu về cơ cấu, số lượng, thành phần theo phân bổ; thủ tục, hồ sơ của người ứng cử bảo đảm hợp lệ, người ứng cử kê khai đầy đủ các thông tin cá nhân theo quy định của Luật và các văn bản hướng dẫn về bầu cử. Các hội nghị được tổ chức chu đáo, công khai, dân chủ, đúng quy định. Toàn tỉnh tổ chức 3.193 hội nghị lấy ý kiến cử tri, có 214.197 cử tri tham dự; có 9.265 ý kiến phát biểu của cử tri góp ý với người ứng cử. Các ý kiến góp ý đều khách quan, bình đẳng, bày tỏ sự tin tưởng vào những người được giới thiệu ứng cử, đồng thời cũng thẳng thắn, góp ý để các ứng viên tiếp tục tu dưỡng, rèn luyện, thực hiện tốt hơn trách nhiệm là người đại diện của nhân dân.

Giám sát đợt 2 từ 12/4 đến 26/4/2016, giám sát việc lập, niêm yết danh sách cử tri, danh sách người ứng cử, việc xóa tên người trong danh sách ứng cử ĐBQH, đại biểu HĐND các cấp và việc giải quyết khiếu nại, tố cáo. Đây là một hoạt động giám sát quan trọng của MTTQ các cấp, qua giám sát, để thực hiện việc tính tuổi của cử tri cho đúng, đủ và chính xác; giám sát tư cách của cử tri đảm bảo theo đúng quy định của pháp luật; việc niêm yết danh sách cử tri công khai tại trụ sở UBND xã và tại những điểm công cộng của khu vực bỏ phiếu, đồng thời được thông báo rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng để nhân dân kiểm tra, giám sát. Đối với danh sách những người ứng cử phải niêm yết danh sách chính thức do Hội nghị hiệp thương lần thứ ba của Uỷ ban MTTQ chuyển đến; đảm bảo những người ứng cử ĐBQH và đại biểu HĐND các cấp đã có trong danh sách chính thức đủ tiêu chuẩn theo quy định của pháp luật; nếu trước thời điểm bắt đầu bỏ phiếu mà người ứng cử ĐBQH, đại biểu HĐND các cấp bị khởi tố về hình sự, phạm tội quả tang, bị mất năng lực hành vi dân sự hoặc bị chết theo xác định của cơ quan có thẩm quyền phải xóa tên trong danh sách niêm yết.

Giám sát đợt 3 từ 27/4/2016 đến 22/5/2016, giám sát việc thực hiện quyền vận động bầu cử và trình tự bầu cử; thể thức bỏ phiếu trong ngày bầu cử. MTTQ các cấp giám sát thành phần, số lượng cử tri, cách bố trí, sắp xếp nơi diễn ra hội nghị tiếp xúc cử tri với người ứng cử; giám sát dự kiến chương trình hành động của người ứng cử, việc thực hiện nhiệm vụ của người ĐBQH, đại biểu HĐND các cấp nếu trúng cử. Giám sát việc vận động bầu cử bằng phương tiện thông tin đại chúng và tuyên truyền về bầu cử bảo đảm đúng mục đích, yêu cầu vận động bầu cử; công bằng giữa những người ứng cử khi vận động bầu cử thông qua các phương tiện truyền hình, phát thanh, báo giấy; trách nhiệm của các cơ quan thông tin đại chúng nơi diễn ra vận động bầu cử; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức có người ứng cử đang vận động bầu cử bằng phương tiện thông tin đại chúng và trách nhiệm của người ứng cử; tình hình chung về công tác tuyên truyền bầu cử ở địa phương. Giám sát trình tự bầu cử, thể thức bỏ phiếu trong ngày bầu cử, việc lập thẻ cử tri đúng mẫu quy định, việc bố trí khu vực bỏ phiếu, các công việc trong ngày bầu cử như việc bỏ phiếu của cử tri theo đúng pháp luật; việc mở hòm phiếu và kiểm phiếu, việc ghi biên bản kiểm phiếu và kết quả bầu cử,… theo quy định của pháp luật.

Cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV, bầu cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016-2021 đã thành công tốt đẹp. Cử tri và nhân dân phấn khởi, tích cực tham gia bầu cử với tỷ lệ cử tri đi bầu đạt 98,39%. Ngày bầu cử đã thực sự là ngày hội của toàn dân. Với tinh thần trách nhiệm cao, tại 2.102 khu vực bỏ phiếu trong tỉnh đã bầu ra 08 ĐBQH, 85 đại biểu HĐND tỉnh, 390 đại biểu HĐND huyện, 6.015 đại biểu HĐND xã. Tỷ lệ cán bộ chủ chốt được cấp ủy Đảng giới thiệu tham gia ứng cử trúng cử cao hơn so với nhiệm kỳ trước. Có được kết quả trên là do MTTQ các cấp tỉnh Bắc Giang đã làm tốt chức năng đại diện, phát huy vai trò giám sát của nhân dân trong cuộc bầu cử, góp phần quan trọng bảo đảm các thủ tục, trình tự tiến hành bầu cử thực sự dân chủ và đúng luật.

Diêm Hồng Linh

Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Bắc Giang