Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình

Tôm hùm là sản phẩm xuất khẩu chủ lực của bang Maine, đông bắc nước Mỹ. Những người nuôi tôm hùm ở Maine từng có quãng thời gian được hưởng lợi lớn từ nền kinh tế ngày càng phát triển của Trung Quốc. Khi hàng chục triệu người Trung Quốc thoát khỏi cảnh đói nghèo, trở thành tầng lớp trung lưu, nhu cầu “ăn ngon mặc đẹp” tăng theo và Maine sẵn sàng cung cấp cho họ nguồn tôm hùm tươi ngon nhất.

Tuy nhiên, sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump khơi mào cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, bang Maine hứng chịu hậu quả khi lượng tôm hùm Mỹ xuất khẩu vào Trung Quốc giảm tới 70%.

Mức thuế trả đũa 25% với tôm hùm Mỹ chỉ là một phần trong chiến thuật phản đòn của Trung Quốc. Bắc Kinh đã chủ động hỗ trợ các nhà hàng Trung Quốc bằng cách giúp họ giảm chi phí khi tìm kiếm những nguồn cung cấp tôm hùm không phải từ Mỹ.

Trong lúc tăng thuế với tôm hùm Mỹ, Trung Quốc lại giảm thuế với tôm hùm nhập khẩu từ Canada, đối thủ cạnh tranh hàng đầu của bang Maine. Kết quả là lượng tôm hùm Canada xuất khẩu vào Trung Quốc đã tăng gần gấp đôi trong năm qua, còn Maine có lẽ sẽ không bao giờ có thể khôi phục vị thế trước đây tại thị trường Trung Quốc.

Câu chuyện trên không phải là cá biệt. Trump tăng nhiệt cuộc chiến thương mại bằng việc tăng thuế từ 10% lên 25% đối với hơn 200 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc. Để trả đũa, Bắc Kinh vừa tăng thuế tương tự với hàng hóa Mỹ, vừa giảm thuế với những nhà cung cấp đối thủ của Mỹ ở hàng loạt lĩnh vực như nông nghiệp, ngư nghiệp, công nghiệp.

Một số chuyên gia nhận định trong cuộc chiến thương mại đang diễn ra, Trung Quốc dường như là bên cao tay hơn trong chiến thuật phản đòn, bởi họ biết cách công kích Mỹ trên không chỉ một mà là hai mặt trận.

Đầu tiên, trong khi Trump áp đặt hàng rào thuế quan với gần như tất cả các mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, Bắc Kinh lại chỉ chọn lựa có chủ đích một số sản phẩm để áp thuế. Họ nhắm vào đậu nành Mỹ với niềm tin rằng Brazil và Argentina có khả năng mang đến nguồn cung thay thế dồi dào cho Trung Quốc, nhưng không động chạm đến những mặt hàng khó thay thế.

Chẳng hạn, Trung Quốc có thể buộc các hãng hàng không nhà nước lập tức hủy hợp đồng với Boeing để chuyển sang mua máy bay Airbus của châu Âu. Tuy nhiên, những công ty này sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn phụ tùng và các dịch vụ cần thiết để duy trì hoạt động đội bay. Vậy nên, Bắc Kinh đến nay chưa xếp ngành hàng không vào danh sách đánh thuế trả đũa Mỹ.

Thứ hai, Trump hiện không có một chiến lược thực sự nhằm giúp người dân Mỹ đối mặt với những thiệt hại phát sinh từ chính sách thuế của ông. Trump đã chi hàng chục tỷ USD trợ cấp ngành nông nghiệp, nhưng đây là chi phí người Mỹ phải chịu chứ không phải các đối thủ quốc tế.

Mặt khác, đòn thuế của Trump đối với 50 tỷ USD thép và nhôm nhập khẩu chỉ đang làm trầm trọng thêm các tác động từ cuộc chiến thương mại với Trung Quốc. Thuế thép và nhôm tăng dồn thêm gánh nặng lên các nông dân Mỹ, những người luôn cần công cụ, thiết bị để thu hoạch và tích trữ nông sản.

Bên cạnh các tổn thương trong ngắn hạn, thuế đánh vào nhôm và thép còn tiềm ẩn nguy cơ gây ảnh hưởng tới quan hệ quốc tế vốn đang tốt đẹp của Mỹ, khi nó nhắm tới hầu hết các đồng minh của nước này như châu Âu, Canada và Nhật Bản, chứ không phải Trung Quốc.

Việc Trump kêu gọi đàm phán lại Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) hay đe dọa tăng thuế với hàng tỷ USD xe hơi nhập khẩu từ châu Âu và Nhật Bản cũng được đánh giá là không cần thiết và gây tác động xấu tới nỗ lực tập thể của Washington nhằm đối phó với Bắc Kinh.

Trái ngược với Mỹ, Trung Quốc lại đang giúp người dân nước mình đối phó với những tác động từ cuộc chiến và nỗ lực kết thêm bạn bè trên thế giới. Thay vì bù đắp chi phí cho người tiêu dùng khi mua hàng Mỹ, chính phủ Trung Quốc giúp họ giảm chi phí nếu mua hàng từ nước khác.

Trung bình, giá các mặt hàng nhập khẩu từ Canada, Nhật Bản, Brazil hay châu Âu tại Trung Quốc hiện nay rẻ hơn 14% so với hàng Mỹ. Bắc Kinh rõ ràng muốn khuyến khích người tiêu dùng phát triển những mối quan hệ thương mại mới và khi mối quan hệ mới hình thành, người Trung Quốc có lẽ sẽ không nghĩ tới chuyện quay về với hàng Mỹ.

Khi Trump bắt đầu áp đặt hàng rào thuế quan với Trung Quốc hồi đầu năm ngoái, chiến lược gia thương mại của ông, Peter Navarro, nói: “Tôi không nghĩ có nước nào dám trả đũa”. Nhưng Navarro đã sai bởi từ đối thủ (Trung Quốc, Nga) cho đến bạn (Liên minh châu Âu, Canada, Mexico) của Mỹ đều sẵn sàng đáp trả gần như ngay lập tức.

Điều đáng ngại hơn trong phát ngôn của Navarro là nó cho thấy sự hiểu lầm cơ bản về cách thức hệ thống thương mại hoạt động. Với mỗi hành động khiêu khích, đội ngũ của Trump chỉ nhìn vấn đề thương mại qua lăng kính hẹp gồm một thế giới với hai quốc gia: Mỹ và bất kỳ bên nào chính quyền chọn để đối kháng.

Mỹ thậm chí có thể dễ dàng thua cuộc dù không bị trả đũa. Bất cứ khi nào một quốc gia quyết định giảm thuế với ai đó không phải Mỹ, Washington lại thụt lùi so với nền kinh tế toàn cầu. Trump đã chọn lựa kết quả trên khi ông rút khỏi Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương TPP hồi tháng 1/2017. Australia, New Zealand và Canada giờ đây có thể tiếp cận thị trường thịt bò béo bở của Nhật nhưng Mỹ thì không. Kịch bản này sẽ tái diễn ở Trung Quốc khi Bắc Kinh ngày càng mở rộng vòng tay với những đồng minh kinh tế cũ của Washington.

“Rõ ràng, Trump đang đẩy phần còn lại của thế giới ra xa và về phía của Trung Quốc, còn Bắc Kinh thì đang tìm cách níu kéo thế giới”, Chad P. Bown, chuyên gia cấp cao tại Viên Kinh tế Quốc tế Peterson, bình luận.

vnexpress.net