Trên địa bàn TP Bắc Giang một thời từng nổi tiếng với những vùng chuyên canh rau màu, hoa, cây cảnh, lúa… Gần hai chục năm trở lại đây, do tốc độ đô thị hóa nhanh, nhiều “bờ xôi ruộng mật” đã được thu hồi phục vụ các dự án xây dựng khu đô thị, khu dân cư, trung tâm thương mại, dịch vụ…

Dù phần lớn đất sản xuất bị thu hẹp song với những kinh nghiệm và sự cần cù vốn có, nhiều hộ dân đã khắc phục khó khăn để thâm canh, tăng vụ, xoay xở mưu sinh bám trụ với nghề nông, chăm chút đồng ruộng nhằm có thêm thu nhập.

Thuê đất canh tác

TP Bắc Giang hôm nay ngày càng phát triển đồng bộ, hiện đại và sầm uất. Nhưng ít ai biết rằng đằng sau những khu phố ban ngày nườm nượp người xe, ban đêm rực sáng ánh đèn vẫn có không ít những nông dân sớm khuya dãi nắng dầm mưa trên thửa ruộng ít ỏi còn sót lại. Thậm chí nhiều người dân thành phố còn thuê đất ở khu vực ngoại thành hoặc xa hơn để canh tác. Trường hợp anh Vũ Văn Ninh (47 tuổi), tổ dân phố Phú Mỹ 1, phường Dĩnh Kế là ví dụ.

Anh Vũ Văn Ninh uốn cành, chăm sóc đào.

Vốn là con nhà nông, ngày trước gia đình anh Ninh từng có cả mẫu ruộng, trong ký ức của anh, vị trí những tòa cao ốc vút kia từng là cánh đồng được cấy lúa, trồng rau và bát ngát hoa màu. Từ những năm 2000, số diện tích ấy được Nhà nước thu hồi phục vụ các dự án. Không còn đất sản xuất nhưng vốn có nhiều kinh nghiệm trồng, chăm sóc đào cảnh nên mấy năm nay vợ chồng anh lên phường Xương Giang thuê 4 mẫu ruộng với giá 60 triệu đồng/năm để trồng 1,2 nghìn gốc đào. Năm nay lần đầu tiên anh Ninh tuyển 150 gốc đào cổ thụ tại các tỉnh Tây Bắc như Lai Châu, Sơn La với giá mua tại vườn từ 1,5 – 5 triệu đồng mỗi cây đưa về trồng. Hai vợ chồng sớm khuya tần tảo với hy vọng vụ tới sẽ mang lại cho gia đình khoản thu nhập khá. Nuôi mộng làm giàu với hoa, anh cũng đang thuê 1 ha đất tại huyện Võ Nhai (Thái Nguyên) với mức 20 triệu đồng/năm để trồng đào, tuyển hai nhân công trông nom, chăm sóc vườn cây, mỗi tháng vợ chồng anh lên kiểm tra một lần.

Nghề nông sớm tối ngoài đồng những mong đến ngày kết hoa đơm trái. Tôi đã chứng kiến cảnh vợ chồng anh Ninh ăn cơm trưa ngoài ruộng rồi làm thông sang chiều, anh bảo: “Làm đào vất vả hơn mọi người nghĩ, tôi phải tranh thủ thời tiết thuận lợi để vun gốc, uốn cành vì vài ngày nữa cành đào sẽ bị cứng rất khó uốn. Cây đào vốn lắm sâu bệnh gây hại nên đều đặn 8 – 10 ngày lại phải phun thuốc một lần, rồi bón nhiều loại phân nên hầu như ngày nào hai vợ chồng cũng có mặt trên ruộng đồng từ sáng sớm đến tối muộn. Vất vả là vậy nhưng cũng có năm được năm mất vì còn phụ thuộc lớn vào thời tiết, thị trường”.

Anh Vũ Văn Ninh chăm sóc vườn đào cổ thụ.

Tại phường Dĩnh Kế, trước đây được xem là thủ phủ của các loại rau giống, rau ăn. Người dân cho biết, nghề truyền thống này có từ thời ông cha được duy trì đến nay, sản phẩm được khách hàng nhiều nơi trong và ngoài tỉnh biết đến. Những cái tên như Giáp Nguột, Giáp Tiêu, Giáp Hải… từng được xem là “vựa” rau giống của tỉnh. Trước đây tổ dân phố Kế có hơn ba chục hộ chuyên ươm rau giống, trồng rau ăn thì nay do diện tích canh tác ít nên còn chưa đến chục hộ theo nghề với quy mô manh mún, nhỏ lẻ. Không còn dáng dấp của những bờ bãi tươi tốt, thay vào đó là từng ô, thửa xen kẹp trong vườn nhà, cạnh khu dân cư… Thế nhưng từ những mảnh vườn nhỏ ấy đã hằng ngày mang lại nguồn thu chính cho các hộ dân.

Với 7 sào ruộng, của nhà một sào, còn lại thuê của những hộ có ruộng chưa bị thu hồi với mức 7 triệu đồng/sào/năm, gia đình bà Nguyễn Thị Nhung (51 tuổi) vẫn duy trì nghề ươm rau giống, mang lại thu nhập ổn định. Theo bà, ngày trước gia đình từng sản xuất vài mẫu rau giống, nay dù đất đai ít nhưng tuổi mỗi ngày một cao không thích hợp vào làm việc trong các nhà máy, xí nghiệp nên vợ chồng bà túc tắc gắn bó với ruộng đồng. Mùa nào thức ấy chẳng khi nào ông bà cho đất nghỉ, họ ươm trồng con rau từ xu hào, bắp cải, mồng tơi, bầu, bí, mướp, dưa leo, hành hoa… Rau đến kỳ thu hoạch ngoài bán buôn cho các đầu mối từ Hà Nội, Bắc Ninh, Thái Nguyên, Lạng Sơn, một số hộ dân trực tiếp chở đến bán tại chợ phiên ở Lục Nam, Yên Dũng, Lạng Giang, Việt Yên… Với những mối quen ở tỉnh khác chỉ cần gửi hàng qua ô tô rồi khách chuyển tiền qua tài khoản.

Theo các hộ dân, làm rau giống không quá vất vả mà đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn so với các loại cây trồng khác. Với những cây trồng khác phải mất vài tháng, thậm chí cả năm mới cho thu hoạch, rau giống chỉ hai mươi ngày đã xong vụ, mỗi sào thu được 15 – 20 triệu đồng, trong khi một năm có thể sản xuất được 10 vụ. Chịu khó làm mỗi năm cũng cho thu cả trăm triệu đồng.

Quan tâm chất lượng nông sản

Nông nghiệp đã khẳng định vai trò là trụ đỡ của nền kinh tế thông qua việc bảo đảm an ninh lương thực tại chỗ, tạo sinh kế, việc làm và thu nhập cho người dân. Tuy nhiên, việc sản xuất nông nghiệp trong khu vực nội thành hiện nay bên cạnh những yếu tố tích cực vẫn có những vấn đề nảy sinh, trong đó đáng quan tâm là vệ sinh môi trường và chất lượng sản phẩm. Đâu đó, câu chuyện về các hộ nuôi lợn, trâu bò, dê, hay sử dụng thuốc trừ sâu, bón phân gây ô nhiễm môi trường vẫn xảy ra. Nếu như hộ bà Nhung, anh Ninh thuê được đất tại những vị trí có nguồn nước tưới thuận lợi, xa khu dân cư, ngược lại nhiều hộ dân hằng ngày phải sử dụng nước tưới cây từ những cống rãnh, hố ga khiến cho nhiều người lo ngại về sự an toàn khi sử dụng nông sản.

Người dân phường Dĩnh Kế thuê đất để ươm rau giống.

Tìm hiểu tại phường Xương Giang, một số hộ dân tổ dân phố Đông Giang cũng phải thuê đất trồng rau của người dân tổ dân phố Thành Ngang với mức giá 1,5 triệu đồng/sào/năm. Một sáng mới đây, chúng tôi gặp bà Phạm Thị Th. đang cắt rau mồng tơi mang ra chợ bán, bà cho biết: “Sống ở thành phố cái gì cũng đắt đỏ, hai vợ chồng già không có lương hưu, vốn chỉ biết nghề nông mà giờ không còn ruộng nên thuê 5 sào trồng các loại rau, tuy vất vả song nếu chịu khó mỗi ngày tôi cũng kiếm được một đến hai trăm nghìn đồng”, bà Th. nói.

Theo người phụ nữ này, cánh đồng Trong Thành nơi bà và nhiều hộ dân khác đang trồng rau hiện nay rất khó canh tác bởi máng mương tuy vẫn còn nhưng nguồn nước tưới từ bên ngoài đã bị chặn lại trong quá trình xây dựng khu dân cư mới. Việc tưới rau màu phụ thuộc chủ yếu vào nước thải chảy xuống cống từ một cửa hàng rửa xe ô tô gần đó. “Nước này ô nhiễm lắm, có lúc hút lên bọt xà phòng trắng xóa, biết vậy nhưng vẫn phải làm. Có lúc tôi định đưa nước máy từ nhà ra tưới rau nhưng nước máy có chất Clo rau không lên được”, người phụ nữ 64 tuổi phân trần.

Đem câu chuyện trên trao đổi với bà Thân Thanh Huyền, Phó Chủ tịch Hội Nông dân TP được biết, hiện nay do quá trình phát triển mạnh của công nghiệp, đô thị nên tỷ lệ nông dân trên địa bàn TP đã giảm mạnh, đất đai cho sản xuất nông nghiệp còn rất ít. Chỉ tính từ năm 2018 đến 2022, Nhà nước đã thu hồi 920 ha đất nông nghiệp, liên quan đến 19.642 hộ dân nên việc phát triển nông nghiệp, nông thôn của TP Bắc Giang có những khó khăn, đặc thù. Tuy nhiên mục tiêu của TP là phát triển nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững, dựa trên nền tảng phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp sạch. Nhằm khai thác những lợi thế của địa phương và những kinh nghiệm canh tác của người dân, TP đã quy hoạch 3 vùng sản xuất rau an toàn với diện tích 30 ha và các vùng chuyên canh trồng hoa, cây cảnh, thủy sản…

Đối với người dân bị thu hồi đất thực hiện dự án, hằng năm ngành chức năng phối hợp tổ chức nhiều chương trình đào tạo nghề, hỗ trợ máy móc, thiết bị và cho vay vốn để nâng cao năng suất; hỗ trợ nông dân chuyển đổi nghề nghiệp, cơ cấu cây trồng, vật nuôi, dồn điền đổi thửa tạo vùng chuyên canh, hình thành các mô hình kinh tế, HTX sản xuất nghề thủ công… Đồng thời có chính sách khuyến khích hình thành, phát triển thêm các vùng sản xuất hàng hóa tập trung an toàn, chất lượng cao. Tất nhiên trên địa bàn còn một số hộ làm nông nghiệp đơn lẻ, chính quyền và các hội đoàn thể thường xuyên tuyên truyền, vận động nông dân sản xuất, kinh doanh sản phẩm nông nghiệp an toàn, gắn với bảo vệ môi trường.

Chuyện về nông nghiệp, nông dân trong TP vẫn còn nhiều vấn đề cần bàn nhưng trong suy nghĩ của tôi, anh Ninh, bà Nhung hay bà Th. có lẽ là những người nông dân cuối cùng ở khu vực nội thành. Bởi lẽ, cánh đồng, thửa ruộng trên đất “vàng” mà họ đang phải thuê để canh tác ấy cũng đang nằm trong diện quy hoạch, chỉ nay mai thôi họ sẽ lại ngưng việc cấy trồng để phục vụ các dự án được ưu tiên. Rồi đây nếu còn yêu nghề mến ruộng, nông dân phố thị phải tính đường dài hơn, đó là tìm đến các vùng ven, hoặc huyện nông thôn, miền núi thuê đất canh tác để tiếp tục theo đuổi nghề nông. Trong xu thế hiện nay, tin chắc rằng sẽ có những người nuôi ước mơ sở hữu các khu nông nghiệp công nghệ cao như những mô hình trồng hoa, nuôi cá, rau quả an toàn trong nhà màng, nhà lưới đạt tiêu chuẩn chất lượng như đã từng xuất hiện ở Dĩnh Trì, Đa Mai, Song Mai, Đồng Sơn, Tân Mỹ….

Nguồn: Báo BG